Ασκληπιός

I

Θεραπευτής θεός, από τους σχετικά νεότερους της ελληνικής μυθολογίας. Παρά την έκταση που πήρε η λατρεία του στους χρόνους της κλασικής αρχαιότητας και αργότερα, o μύθος της θεϊκής υπόστασης του Α. αρχίζει να εμφανίζεται στους ομηρικούς χρόνους· η πίστη στη θεϊκή του υπόσταση εδραιώνεται οριστικά τον 7o αι. π.Χ. Στην αρχή παρουσιάζεται μόνο ως ήρωας και γενάρχης των Ασκληπιαδών. Ο Όμηρος και ο Ησίοδος δεν τον περιγράφουν ως θεό, αλλά ως θνητό, ικανότατο γιατρό. «Μέγαν ιατρόν και διδάσκαλον της ιατρικής», αλλά όχι θεό τον θεωρούσαν επίσης ο Σοφοκλής και o Σωκράτης, και «ευεργέτην της ιατρικής» o Γαληνός.

Οι θρησκευτικές ανάγκες των ανθρώπων της προκλασικής εποχής, ο πόθος και οι ελπίδες τους να ξεπεράσουν το φράγμα ανάμεσα στην αθανασία των θεών και τη θνητή φύση των ανθρώπων ή και μόνο η επιθυμία τους για την υγεία και την κατανίκηση της αρρώστιας τους, οδήγησαν στον μυθικό συμβολισμό του θεραπευτή· ήρωα που θεοποιείται. Ο μύθος του Α. συνδέθηκε από πολύ νωρίς με τον Απόλλωνα, o οποίος κατά την ομηρική θεολογία ήταν ο θεός που θεράπευε τις αρρώστιες, αλλά και τις προκαλούσε κάποτε. Σχετικά με τη θεϊκή καταγωγή του Α. υπάρχουν πολλές εκδοχές. Κατά την αφήγηση του Πινδάρου, ο Απόλλων ερωτεύτηκε την Κορωνίδα, κόρη του Θεσσαλού βασιλιά Φλεγύα και από την ένωσή τους γεννήθηκε ο Α. Ενώ όμως ακόμα δεν είχε φέρει στον κόσμο τον Α., η Κορωνίδα παντρεύτηκε έναν θνητό, τον Ίσχυ, και ο Απόλλων που το έμαθε τη σκότωσε με τα βέλη του, αφού προηγουμένως πήρε από το στήθος της τον Α. και τον παρέδωσε στον Κένταυρο Χείρωνα, που τον ανέθρεψε και του δίδαξε την ιατρική. Σύμφωνα με άλλη παράδοση, η Κορωνίδα εγκατέλειψε το παιδί της στους πρόποδες του βουνού Μύρτιου, στην περιοχή της Επιδαύρου. Το νεογέννητο το έθρεψε με το γάλα της μια κατσίκα και το προστάτευε ένας σκύλος από το κοπάδι ενός βοσκού, του Αρεσθάνου. Στη Μεσσηνία πίστευαν ότι o Α. ήταν γιος του Απόλλωνα και της Αρσινόης, κόρης του Λευκίππου. Επειδή όμως o Α. δεν θεράπευε μόνο τις αρρώστιες αλλά ανάσταινε ακόμα και νεκρούς, o Δίας, που δεν του άρεσε να του ανατρέπουν την τάξη που είχε οίδιος επιβάλει στον κόσμο, τον σκότωσε με έναν κεραυνό.

Κύριο σύμβολο του Α. ήταν το φίδι, έμβλημα της σωφροσύνης, αλλά το οποίο υποδείκνυε και τη σχέση του θεού με τον υποχθόνιο κόσμο. Σύμφωνα με μια παράδοση, ένα φίδι του είχε φέρει το θαυματουργό βότανο με το οποίο ανέστησε τον Ιππόλυτο. Άλλα ιερά ζώα του θεού ήταν ο σκύλος και η χήνα, που έγλειφαν τις πληγές και βοηθούσαν στη θεραπεία των αρρώστων. Στον A. θυσίαζαν πάντα έναν κόκορα, γιατί όπως o κόκορας αναγγέλλει την καινούργια μέρα, έτσι και ο θεός δίνει καινούργια ζωή στους ανθρώπους που θεραπεύει από κάθε είδους αρρώστια.

Το κεφάλι από το μεγάλο άγαλμα του «Ασκληπιού της Μουνυχίας», που βρέθηκε στον Πειραιά το 1888, εικονίζει τον θεό γενειοφόρο και σε ώριμη ηλικία (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα· φωτ. I. Ντεκόπουλου).

II

(τέλη 6ου – αρχές 7ου αι. μ.Χ.). Νεοπλατωνικός φιλόσοφος από τις Τράλλεις. Έγραψε σχόλια στα Μετά τα Φυσικά του Αριστοτέλη και εξηγήσεις στην Αριθμητική εισαγωγή του Νικόμαχου του Γερασηνού.

III

Άγιος της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας, ο οποίος αναφέρεται ως ασκητής. Έζησε τον 5ο αι. στη Μεσοποταμία. Η μνήμη του τιμάται στις 27 Φεβρουαρίου.